YEREL ULUSLARARASI TAHKİM HUKUKU: KAVRAM, KAPSAM VE ÖNEMLERİ
Giriş
Uluslararası ticaretin ve küresel iş ilişkilerinin gelişmesiyle birlikte, sınırları aşan uyuşmazlıkların çözümünde tahkim yöntemi önemli bir yer tutmaktadır. Uluslararası tahkim, farklı ülkelerden tarafların karıştığı uyuşmazlıkların mahkemeler yerine bağımsız hakemlerce çözümlenmesini ifade eder. Ancak bu süreçte, tahkim süreci hem uluslararası tahkim kuralları hem de uyuşmazlığın çözüm yeri olan ülkenin yerel hukuku ile düzenlenir. İşte bu etkileşim alanına yerel uluslararası tahkim hukuku denir.
Yerel Uluslararası Tahkim Hukukunun Tanımı
Yerel uluslararası tahkim hukuku, uluslararası tahkim sürecinde tarafların ve tahkim kurumlarının tabi olduğu yerel yasal düzenlemeleri ve bu düzenlemelerin uluslararası tahkim normlarıyla nasıl ilişkilendiğini inceleyen hukuk dalıdır. Bu alan, tahkim sözleşmesinin geçerliliği, hakem atanması, tahkim usulü ve kararların tanınması gibi konularda hem uluslararası hem de yerel hukuk normlarının birlikte uygulanmasını kapsar.
Kapsam ve Özellikleri
- Uluslararası Unsur: Tahkim sürecine taraf olan tarafların farklı ülke vatandaşı veya şirket olması veya uyuşmazlığın uluslararası nitelikte olması.
- Yerel Hukuk Uygulaması: Tahkim yeri (seat) olarak belirlenen ülkenin tahkim kanunu, usul kuralları ve mahkeme denetimi süreçlerine ilişkin düzenlemeleri.
- Uluslararası Standartlar: UNCITRAL Model Kanunu, New York Tahkim Kararlarının Tanınması ve Tenfizi Sözleşmesi (New York Sözleşmesi) gibi uluslararası düzenlemeler.
- Tahkim Kurumlarının Kuralları: Uluslararası tahkim kurumlarının usul kuralları (ICC, LCIA, İstanbul Tahkim Merkezi vb.)
Türkiye’de Yerel Uluslararası Tahkim Hukuku
Türkiye, 4686 sayılı Milletlerarası Tahkim Kanunu ve 1958 tarihli New York Sözleşmesi ile uluslararası tahkim hukukunda önemli bir aktördür. İstanbul Tahkim Merkezi, Türkiye’de yerel uluslararası tahkim faaliyetlerinin yoğunlaştığı ve uluslararası ticaretin çözüm merkezi haline gelmiş bir kurumdur. Türkiye’de tahkim yeri olarak belirlenen İstanbul’da gerçekleştirilen tahkimlerde, hem Türk tahkim kanunu hem de uluslararası tahkim kuralları uygulanır.
Yerel Uluslararası Tahkimde Önemli Konular
- Tahkim Sözleşmesinin Geçerliliği: Hem uluslararası tahkim standartları hem de yerel yasalar göz önünde bulundurulur.
- Hakem Atanması: Taraflarca seçilen hakemlerin yetki sınırları, atanma usulleri yerel ve uluslararası kurallara göre belirlenir.
- Yargı Denetimi: Tahkim kararlarının iptali ve tanınması yerel mahkemeler tarafından yapılır.
- İcra ve Tenfiz: Uluslararası tahkim kararlarının farklı ülkelerde icrası New York Sözleşmesi çerçevesinde gerçekleşir.
Sonuç
Yerel uluslararası tahkim hukuku, uluslararası ticaretin ve uyuşmazlıkların etkin ve hızlı çözümünde kritik bir rol oynar. Hem yerel hem de uluslararası normların uyumlu şekilde uygulanması, tahkim sürecinin güvenilirliğini ve etkinliğini artırır. Bu nedenle, tarafların tahkim süreçlerinde hem uluslararası standartları hem de yerel hukuki şartları iyi bilmeleri önemlidir.